29 października 2021 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1255), na mocy której katalog wyłączeń od egzekucji, obowiązujący w przypadku egzekucji prowadzonej przeciwko rolnikowi prowadzącemu gospodarstwo rolne, ma znaleźć się w Kodeksie postępowania cywilnego. Kwestie te obecnie reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji (Dz.U. 2017, poz. 1385).
Aktualnie, niezależnie od wyłączeń przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego, w razie egzekucji prowadzonej przeciwko rolnikowi, który prowadzi gospodarstwo, egzekucji nie podlegają:
1) stado podstawowe zwierząt gospodarskich:
a) bydła mlecznego,
b) bydła mięsnego,
c) koni,
d) kóz,
e) owiec,
f) świń,
g) drobiu,
h) zwierząt futerkowych,
i) innych gatunków, stanowiących podstawę produkcji zwierzęcej w gospodarstwie rolnym dłużnika;
2) zwierzęta gospodarskie, poza stadem podstawowym, w drugiej połowie okresu ciąży i w okresie odchowu potomstwa oraz:
a) źrebięta do 6 miesięcy,
b) cielęta do 4 miesięcy,
c) jagnięta do 3 miesięcy,
d) prosięta do 2 miesięcy,
e) koźlęta do 5 miesięcy;
3) stado użytkowe drobiu, co do którego zawarto umowę na dostawę ptaków z tego stada lub produktów pochodzących od tych ptaków;
4) zwierzęta futerkowe, co do których hodowca zawarł umowę na dostawę skór tych zwierząt;
5) rodziny pszczele pszczoły miodnej (Apis mellifera) wraz z zasiedlonymi przez te rodziny ulami;
6) podstawowe maszyny, narzędzia i urządzenia rolnicze, w ilości niezbędnej do pracy w gospodarstwie, w tym ciągniki rolnicze z maszynami i sprzętem współpracującym, samobieżne maszyny rolnicze niezbędne do uprawy, pielęgnacji, zbioru i transportu ziemiopłodów;
7) silosy na zboża i pasze;
8) zapasy paliwa i części zamienne, niezbędne do normalnej pracy ciągnika i maszyn rolniczych, na okres niezbędny do zakończenia cyklu produkcyjnego;
9) materiał siewny, zboże i inne ziemiopłody niezbędne do siewów lub sadzenia w gospodarstwie rolnym dłużnika, w ilości niezbędnej w danym roku gospodarczym;
10) zapasy opału na okres 6 miesięcy;
11) nawozy, środki ochrony roślin oraz środki wspomagające uprawę roślin, w ilości niezbędnej na dany rok gospodarczy dla gospodarstwa rolnego dłużnika;
12) zapasy paszy i ściółki dla inwentarza wymienionego w pkt 1–4, do najbliższych zbiorów;
13) podstawowy sprzęt techniczny, niezbędny do zakończenia cyklu danej technologii produkcji w przypadku gospodarstwa specjalistycznego;
14) zaliczki na poczet dostaw produktów rolnych;
15) budynki gospodarcze i grunty rolne, niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza;
16) budynki gospodarcze magazynowe, składowe, przechowalnie oraz szklarnie, tunele foliowe i inspekty do prowadzenia produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym wraz z wyposażeniem.
Wyłączony od egzekucji jest również inwentarz żywy ponad stado podstawowe oraz przedmioty wymienione enumeratywnie w katalogu wyłączeń, ponad ilości w nim wskazane, jeżeli komornik, po zasięgnięciu opinii izby rolniczej właściwej ze względu na położenie gospodarstwa rolnego dłużnika, uzna je za niezbędne do prowadzenia tego gospodarstwa. W obecnym stanie prawnym, podstawowym dokumentem, na podstawie którego komornik podejmuje decyzję o wyłączeniu ich od egzekucji jest opinia izby rolniczej. Do czasu wydania opinii komornik ma obowiązek wstrzymać się z dokonaniem dalszych czynności w sprawie w tym zakresie. Po wejściu w życie nowelizacji wydłużeniu ulegnie czas wyznaczony izbie rolniczej na sporządzenie opinii z 14 do 21 dni. W uzasadnionych przypadkach, jeżeli powstaną wątpliwości co do treści opinii, komornik będzie mógł powołać biegłego na okoliczność dopuszczalnego zakresu zajęcia. Jeżeli pomiędzy treścią opinii wydanej przez izbę rolniczą a opinią biegłego pojawią się rozbieżności, komornik będzie związany opinią biegłego.
Kolejną znaczącą zmianą, w porównaniu do treści rozporządzenia, jest brak przepisu stanowiącego, że wyłączeń od egzekucji nie stosuje się w razie skierowania egzekucji do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego dłużnika. Zmiana ta jest niewątpliwie korzystna dla dłużników, którzy będą korzystać z wyłączeń od egzekucji również wówczas, gdy egzekucja zostanie skierowana do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład prowadzonego przez nich gospodarstwa rolnego.
W pozostałym zakresie, przepisy zamieszczone w Kodeksie postępowania cywilnego będą stanowić zasadniczo powtórzenie obecnych regulacji zawartych w rozporządzeniu.
Nowelizacja stanowi realizację dotychczasowych postulatów o konieczności zamieszczenia regulacji dotyczących wyłączeń od egzekucji prowadzonej przeciwko rolnikowi prowadzącemu gospodarstwo w przepisach rangi ustawowej. Zasadnicze zmiany dotyczą przede wszystkim kwestii proceduralnych. Oznacza to, że katalog wyłączeń od egzekucji pozostanie niezmieniony. Natomiast opinia izby rolniczej nie będzie stanowiła już jedynego źródła informacji o składnikach majątku, które podlegają wyłączeniu od egzekucji ponad katalog podstawowy. Duże znaczenie przyznano w tym zakresie również opinii biegłego.
Ustawa po jej uchwaleniu przez Sejm została przekazana pod obrady Senatu. Całościowa ocenia nowelizacji będzie możliwa dopiero po jej wejściu w życie. W ustawie przewidziano jednak, że przepisy w niej zawarte nie będą stosowane do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed jej wejściem w życie.