W okresie zimowym jak i bezpośrednio po nim na polskich drogach pojawia się wiele dziur i wyrw spowodowanych bezpośrednim działaniem na nawierzchnię dróg warunków atmosferycznych oraz substancji takich jak m.in. sól stosowania do odśnieżania dróg. Powstawanie tego rodzaju uszczerbków w jezdni może być również efektem eksploatacji dróg, w wyniku którego dochodzi do zmiękczenia materiału tworzącego nawierzchnię.
Uszczerbki w nawierzchni jezdni, mogą stać się przyczyną uszkodzenia zawieszenia pojazdu, kół, felg a nawet spowodować wypadek drogowy. Jeżeli powstanie szkody jest wynikiem zaniechań, za które odpowiedzialność ponosi zarządca drogi, dopuszczalne jest dochodzenie od niego odszkodowania. Należy jednak mieć świadomość na jakiej podstawie możemy domagać się odszkodowania oraz jakie okoliczności powinniśmy wziąć pod uwagę. Nie w każdym bowiem przypadku zarządca ponosi odpowiedzialność za zdarzenia mające miejsce na drodze przez niego zarządzanej. Poniżej przedstawiono najistotniejsze informacje.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na:
- drogi krajowe
- drogi wojewódzkie
- drogi powiatowe
- drogi gminne
Drogami publicznymi są drogi zaliczone do jednej z wymienionych kategorii dróg, z których może korzystać każdy zgodnie z jej przeznaczeniem. Należy jednak uwzględniać ograniczenia i wyjątki określone w przepisach. Z tego też względu drogi publiczne dzielą się na:
- drogi ogólnodostępne;
- drogi o ograniczonej dostępności, w tym autostrady i drogi ekspresowe.
Zarządcami dróg są dla dróg:
- krajowych – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad;
- wojewódzkich – zarząd województwa;
- powiatowych – zarząd powiatu;
- gminnych – wójt (burmistrz, prezydent miasta).
W przepisach przewidziano jednak regulacje szczególne. Przykładowo, zarządzanie drogami publicznymi może być przekazywane między zarządcami w trybie porozumienia, regulującego w szczególności wzajemne rozliczenia finansowe.
Natomiast drogami wewnętrznymi są drogi, których nie zalicza się do żadnej z kategorii dróg publicznych. Ich budowa, przebudowa, remont, utrzymanie, ochrona, oznakowanie oraz zarządzanie nimi, należy do zarządcy terenu, na którym są one zlokalizowane, a w przypadku jego braku – do właściciela terenu (art. 8 ustawy o drogach publicznych).
Jeżeli poszkodowany nie jest pewny, kto jest zarządcą danego odcinka drogi, może zwrócić się o udzielenie takiej informacji np. do Urzędu Gminy, na terenie którego doszło do zdarzenia.
Do obowiązków zarządcy drogi należy m.in.
- utrzymanie nawierzchni dróg, chodników, drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą;
- obowiązek wykonywania robót interwencyjnych, robót utrzymaniowych i zabezpieczających;
- obowiązek przeprowadzania okresowych kontroli stanu dróg ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego, w tym weryfikacja cech i usterek, które wymagają prac konserwacyjnych lub naprawczych ze względu na bezpieczeństwo ruchu drogowego.
Podsumowując, obowiązki zarządcy drogi sprowadzają się do wykonywania prac remontowych, porządkujących i zabezpieczających, mających na celu poprawę jakości i zwiększenie bezpieczeństwa ruchu. Nie oznacza to jednak, że zarządca ma obowiązek zapobiegania wszelkim incydentom występującym na drogach mu podległych. Wypełnianie przez niego obowiązków nałożonych przez przepisy jest zwykle oceniane przez pryzmat zachowania należytej staranności.
Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej, które muszą być spełnione są: wystąpienie szkody, zachowanie zawinione przez sprawcę (działanie lub zaniechanie) oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem sprawcy a szkodą. Odpowiedzialność za szkody obejmuje szkody na mieniu (np. uszkodzenie pojazdu) oraz szkody na osobie (np. zadośćuczynienie, zwrot kosztów leczenia). Na domagającym się odszkodowania spoczywa ciężar wykazania wystąpienia wszystkich wymienionych przesłanek.
Do wykazania przesłanek odpowiedzialności za powstałą szkodę pomocne mogą być: notatka sporządzona przez policję lub straż miejską, jeżeli zostały wezwane na miejsce zdarzenia. Można również samodzielnie sporządzić opis z miejsca zdarzenia. Powinien on zawierać: czas i miejsce zdarzenia, dokładny opis uszkodzeń pojazdu oraz miejsca zdarzenia (nawierzchni drogi, znaków lub ostrzeżeń umieszczonych wokół miejsca zdarzenia lub ich braku). Pomocna w tym zakresie jest w szczególności dokumentacja fotograficzna miejsca, w którym doszło do uszkodzenia pojazdu, otoczenia, uszkodzeń pojazdu oraz stanu nawierzchni drogi, na której incydent miał miejsce. Jeżeli w pobliżu jest monitoring, warto podjąć działania w celu zabezpieczenia nagrania z czasu zdarzenia. Jeżeli w zdarzeniu brali udział świadkowie, byli obecni na miejscu zdarzenia bezpośrednio po nim, udzielali pomocy poszkodowanym, pomocne będzie uzyskanie od nich pisemnego oświadczenia oraz danych kontaktowych. Ważne jest aby wszelkie czynności polegające na zabezpieczeniu lub uzyskaniu dowodów przyczyn i przebiegu zdarzenia wykonać jak najszybciej. Upływ czasu może doprowadzić do utraty ważnych informacji dokumentujących przebieg zdarzenia. Warto również zadbać o sporządzenie wyceny powstałych szkód (np. przez rzeczoznawcę) czy też uzyskanie kosztorysu z warsztatu. W przypadku, gdy auto zostało poddane naprawie, zasadne może okazać się zachowanie wymienionej części. Należy zachować faktury/rachunku od mechanika za wykonane usługi oraz zakupione części. W przypadku szkód na osobie niezbędna jest wszelka dokumentacja medyczna dotycząca udzielanej pomocy czy też przebiegu leczenia, jak również rachunki potwierdzające zakup leków i innych preparatów oraz sprzętu rehabilitacyjnego.
Zarządcy dróg objęci są najczęściej ubezpieczeniem OC. Pierwszym krokiem powinno być wystąpienie o zapłatę odszkodowania za powstałą szkodę do zarządcy wraz z wnioskiem o wskazanie ubezpieczyciela oraz danych polisy. Jeżeli ubezpieczyciel zarządcy nie uwzględni wniosku, przepisy dopuszczają złożenie reklamacji. Rozpatrzenie reklamacji oraz udzielenie odpowiedzi powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania reklamacji. W przypadku nieuwzględnienia roszczeń wynikających z reklamacji możliwe jest m.in. skorzystanie z instytucji mediacji, sądu polubownego lub innego mechanizmu polubownego rozwiązywania sporów, jeżeli ubezpieczyciel przewidział taką możliwość; wystąpienie z wnioskiem do Rzecznika Finansowego czy wreszcie wystąpienie z powództwem do sądu powszechnego.
Przypisanie odpowiedzialności za powstałą szkodę wymaga wykazania w postępowaniu przed sądem zawinionego zachowania sprawcy (działania lub zaniechania), istnienia szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy powstałą szkodą a zachowaniem sprawcy szkody.
Należy jednak pamiętać, że nie każda szkoda wynikła z uszczerbku w nawierzchni drogi będzie skutkowała odpowiedzialnością zarządcy. Niestosowanie się uczestnika ruchu do oznaczeń na drodze lub niedochowanie wymaganej przepisami ostrożności może skutkować zwolnieniem zarządcy od odpowiedzialności. Należy bowiem pamiętać, że korzystanie z drogi publicznej, nawet jeżeli znajduje się w najlepszym stanie technicznym, zawsze wymaga od jej użytkowników zachowania ostrożności, dostosowania techniki jazdy do rodzaju podłoża i możliwości pojazdu (art. 3 ust. 1 i art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym). W postępowaniu przed sądem istotne z punktu widzenia odpowiedzialności odszkodowawczej są również ustalenia w zakresie przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody. Chodzi tu przede wszystkim o ustalenie czy zachowanie się poszkodowanego stanowi współprzyczynę szkody w zakresie normalnego związku przyczynowego. Niemniej samo umieszczenie znaku ostrzegawczego nie zwalnia zarządcy od odpowiedzialności za szkodę powstałą wskutek najechania na wyrwę w jezdni, gdyż nie wyłącza obowiązku utrzymania jezdni w należytym stanie (zob. wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 20.1.2015 r., II Ca 515/14). Oznacza to, że w przypadku, gdy w jezdni występują liczne wyrwy, zarządca nie może zwolnić się z odpowiedzialności poprzez samo umieszczenie znaków ostrzegawczych. Przyjmuje się bowiem, że do jego zadań należy usunięcie tego typu zagrożeń w możliwie najszybszym czasie dostosowanym do aktualnych możliwości oraz warunków.
Zanim zdecydujemy się na wystąpieniem z żądaniem wypłaty odszkodowania należy dokładnie przeanalizować wszystkie wymienione okoliczności, pozwoli to zaoszczędzić czas oraz zminimalizuje ryzyko narażenia na inne ewentualne koszty.
______________________________________________________
Photo by Shane Rounce on Unsplash